[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zajmował Fryderyk II Pomorze gdańskie i Warmję, również nie wypowiadając wojny.
Katarzyna pragnęła opanować całą Polskę. Wyprzedzono ją i zmuszono, żeby się łupem dzieliła,
grożąc jej koalicją. Austrja wolała mieć sąsiadem upadającą Turcję, niż (tuż pod siedmiogrodzką
granicą) coraz potężniejszą Rosję. Zawarta przeto Austrja w r. 1771 z Turcją przymierze zaczepno-
odporne, poręczając jej całość granic. Wtedy Fryderyk pruski występuje z projektem, mającym
zadowolić wszystkich. Za zwrócenie Turkom zdobyczy ma Rosja otrzymać wynagrodzenie na
ziemiach litewskich, a  dla równowagi Austrja i Prusy uszczkną sobie po kawałku Polski. Katarzyna,
nie mając chęci dzielić się Polską z nikim, dała zrazu odpowiedz
odmowną, lecz po niedługim czasie,
bojąc się być osaczoną, przystała.
W lutym 1772 r. podpisano układ o rozbiór Polski, a we wrześniu wojska trzech sąsiadów wkraczały,
czyniÄ…c zabory. Konfederaci barscy ratowali przynajmniej honor narodu, broniÄ…c siÄ™ do ostatka w
Częstochowie, w Lanckoronie, w Tyńcu pod Krakowem. W roku następnym ponowiły państwa
rozbiorowe zastrzeżenie przeciw reformom ustroju państwowego. Specjalnością rządów Katarzyny na
Białej Rusi stało się odrazu prześladowanie unji. Urządzono misje, których działalność popierano siłą
zbrojną. Niebawem  przepisano przeszło 800 parafij na prawosławie.
Podczas tego wszystkiego trwały wciąż układy o pokój z Turcją, przewlekane umyślnie, aż zawarto go
w r. 1774 w Kuczuk-Kajnardżi. Rosja zyskiwała bardzo wiele, i miała nadto jeszcze utorowaną drogę
do dalszych postępów na Bałkanie: Otrzymywała protektorat nad Mołdawją i Multanami, które
reprezentować ma wobec sułtana poseł rosyjski w Konstantynopolu, dostała z powrotem Azow, nadto
Kercz i Jenikale, a Tatarów krymskich uznano niezawisłymi od sułtana, co mogło być tylko stanem
przejściowym do poddaństwa rosyjskiego. Zagarnięcie więc Białorusi w pierwszym rozbiorze Polski
120
nie przeszkodziło Katarzynie bynajmniej do zdobyczy na Turcji, jakkolwiek nie panowała nigdzie na
Bałkanie bezpośrednio.
Na Krym zwróconą była uwaga przedewszystkiem; więc starano się, żeby hanem był zawsze jaki
zwolennik Rosji, do czego używano pieniędzy i siły zbrojnej, aż załogi rosyjskie zostały w kraju. W
Polsce pilnowano, żeby nie dopuścić do reform; sypały się ruble, zalewały żołnierzem sejmiki
wyborcze, żeby uczynić niemożliwym nowy kodeks, t. zw. Zamojskiego. Ustawiczna czynność
polityki rosyjskiej i tu i tam budziła obawy Prus i Austrji o zbytnią potęgę Rosji; wkońcu Katarzyna,
żeby nie mieć do czynienia z obydwoma sąsiadami, .zdecydowała się na przymierze z Austrją. Podczas
wojny sukcesyjnej bawarskiej (1778-1779) zapragnął Józef II, syn i współrządca Marji Teresy,
 zaokrąglić posiadłości swego domu przyłączeniem Bawarji Dolnej, o co omal nie wybuchła wojna z
Prusami (Prusacy wkroczyli już do Czech); natenczas Potemkin, następca Orłowa, oddał cenne
przysługi dyplomatyczne Wiedniowi. Następnego roku wybrał się Józef II osobiście do Rosji, zjechał
się z Katarzyną w Mohilewie, poczem 1781 r. (po śmierci Marji Teresy) zawarto sojusz, a w r. 1782
umowę w sprawie tureckiej: Północno-zachodnia część półwyspu bałkańskiego miała przypaść
domowi habsbursko-lotaryńskiemu, Krym Rosji, reszta zaś dzierżaw sułtańskich w Europie miała
utworzyć nowe  cesarstwo greckie pod wnukiem Katarzyny, Konstantym Pawłowiczem. Minęło lat
kilka, zanim  imperatorowa mogła spróbować ponownie fortuny wojennej na Bałkanie, ale Krym i
stepy perekopskie wschodniej Bessarabji zagarnięto zaraz w 1783 roku. Pierwszym wielkorządcą
Krymu został Potemkin, otrzymawszy za swe zasługi w tej sprawie przydomek  Taurydzkiego .
Zaniosło się na nowo na koalicję przeciw Rosji w r. 1786, po śmierci Fryderyka W. Minister
Fryderyka Wilhelma II, Hertzberg, zdążył już porozumieć się z Anglją, Szwecją, Turcją, a rozpoczął
też zabiegi o Polskę. Stanisław August był jednak za przymierzem z Rosją, przeciw Prusom raczej.
Wyjechał na spotkanie zwiedzającej Krym Katarzyny do Kaniowa, ofiarując jej posiłki polskie w tej
myśli, że w ten sposób uzyska jej zgodę na pomnożenie armji, w czem atoli zawiódł się. Nietylko
malowany król osłabionej Polski jez
dził za carycą z uniżoną supliką; w Chersonie czekał na nią Józef
II, towarzyszył w całej triumfalno-demonstracyjnej podróży po Krymie i odprowadzał potem aż do
Połtawy.
Szwecja i Turcja uderzyły z dwóch stron na Rosję, Prusy zaś i Anglją gotowały się zawtórować im,
podczas gdy Józef II, zaskoczony powstaniem w Brabancie, dopiero w lutym 1788 r. mógł wystąpić
obok Rosji przeciwko sułtanowi. Zrazu nie miała Rosja szczęścia; flota jej poszła na dno od burzy
morskiej, a wojska austrjackie, ustawione wzdłuż  Pogranicza wojskowego , rozbite; ani zwycięstwa
Suwarowa w następnym roku, ni zdobycie Oczakowa przez Potemkina nie zdołały nadwerężyć
przewagi Turków w polu. Nie udał się natomiast Gustawowi III szwedzkiemu pochód na Petersburg, a
bitwa morska koło Helgolandu była nierozstrzygnięta. W Finlandji zatrzymywał się zbyt długo nad
obleganiem twierdz, a tymczasem spisek szlachty zmusił go do powrotu do Szwecji. Pokonanym
jednak nie był, a mógł stać się jeszcze groz
nym.
Mając dwie wojny równocześnie, a nadto od czerwca 1788 r. zwróconą przeciw sobie, obwarowaną
już przymierzami zaczepno-odpornemi, koalicję pomiędzy Prusami, Anglją i Holandją, nie chciała [ Pobierz całość w formacie PDF ]