[ Pobierz całość w formacie PDF ]

stowarzyszone, w zadaniu poznawania obiektu, spełniając, równocześnie, funkcje czynnika,
który ześrodkowuje wszystkie składowe aktu poznania na obiekcie. Jednoupunktowienie
umysłu wykorzystuje fakt, że w każdym akcie świadomości istnieje centralny punkt
koncentracji, w stronę którego zmierzają wszystkie obiektywne przesłanki, tutaj opuszczają one
zewnętrzny obszar peryferyjny, i kierują się do wewnętrznego jądra.
Mianem samadhi, jednakże, określa się, wyłącznie, pewien konkretny rodzaj
jednoupunktowienia; nie jest ono równoznaczne z jednoupunktowieniem w całej jego
rozciągłości znaczeniowej. Smakosz, zasiadający do posiłku, zamachowiec, czający się, by
zabić swoją ofiarę, żołnierz na polu bitwy - wszystkie te czyny wymagają skupionego
umysłu, lecz to skupienie nie może zostać, w żadnym razie, scharakteryzowane jako samadhi.
Samadhi, to wyłącznie zdrowe jednoupunktowienie, skupienie umysłu na zdrowych stanach;
lecz nawet wówczas jego zakres jest zawężony: nie oznacza ono każdej formy zdrowego
skupienia, a, jedynie, zintensyfikowaną koncentracje, która jest skutkiem przemyślanego
wysiłku, mającego na celu podniesienia umysłu na wyższy, bardziej oczyszczony poziom
świadomości.
Komentarze definiują samadhi jako ześrodkowanie umysłu i czynników mentalnych wprost
i wyłącznie na obiekcie. Samadhi, jako zdrowe skupienie, zbiera i łączy zazwyczaj
rozczłonkowany i rozproszony strumień stanów mentalnych, w celu wywołania
wewnętrznego ujednolicenia. Dają się zauważyć dwie uderzające cechy skoncentrowanego
umysłu: nieprzerwana uważność obiektu i, wynikające z niej, wyciszenie funkcji mentalnych,
cechy odróżniające go od umysłu nieskoncentrowanego. Umysł, niewyszkolony w skupieniu,
porusza się w rozproszeniu i roztargnieniu, które Budda porównuje do trzepoczącej się ryby,
wyciągniętej z wody, i rzuconej na suchy piasek. Nie może on pozostać na jednym miejscu,
tylko rzuca się od idei do idei, od myśli do myśli, bez jakiejkolwiek wewnętrznej kontroli.
Tak rozedrgany umysł jest, także, umysłem zwiedzionym przez iluzje.
Opanowany przez kłopoty i rozważania, stale trawiony złudzeniami, postrzega on rzeczy
jedynie fragmentarycznie, zaburzony przez zmienne myśli, pojawiające się, jak zmarszczki na
wodzie. W odróżnieniu od tego, umysł wyszkolony w skupieniu, może pozostawać
zogniskowany na swoim obiekcie bez rozproszenia. Ta wolność od rozproszenia przynosi w
efekcie delikatność i łagodność, które czynią umysł skutecznym narzędziem przenikania. Jak
jezioro niezakłócone przez żadną bryzę, skoncentrowany umysł jest wiernym ekranem,
odzwierciedlającym wszystko, co tylko pojawi się przed nim, dokładnie takim, jakim jest.
Rozwój skupienia
Skupienie można rozwinąć stosując jedną z dwóch metod - albo jako cel systemu praktyki,
nakierowanej wyraz
nie na osiągniecie głębokiej koncentracji na poziomie wchłonięcia, albo
jako dodatkowy element towarzyszący ścieżce, której zasadniczym celem jest wzbudzenie
wglądu. Pierwsza metoda zwana jest rozwojem łagodności (samatha-bhavana), druga
rozwojem wglądu (vipassana-bhavana). Obie te ścieżki wymagają podobnych praktyk
wstępnych. Dla podjęcia którejkolwiek z nich, konieczne jest oczyszczenie dyscypliny
moralnej, muszą zostać usunięte rozmaite przeszkody, medytujący musi otrzymać
odpowiednie instrukcje (najlepiej od osobistego nauczyciela), oraz musi zamieszkać w miejscu
odpowiednim dla praktyki. Dopiero, gdy te warunki wstępne zostaną spełnione, medytujący na
ścieżce łagodności może dobrać obiekt medytacji, czyli coś, co zostanie użyte jako punkt
ogniskowy dla rozwoju skupienia.
W przypadku, gdy uczeń posiada wykwalifikowanego nauczyciela, nauczyciel
prawdopodobnie wskaże mu obiekt, który uzna za właściwy dla jego temperamentu. Gdy nie
posiada się nauczyciela, należy samodzielnie wybrać obiekt, być może trochę
eksperymentując. Instrukcje medytacyjne łączą tematy medytacji łagodności w zbiór o
czterdziestu elementach, zwanych  miejscami pracy" (kammatthana), ponieważ są to miejsca,
w których medytujący wykonuje swoją prace związaną z praktyką. Wymienimy te czterdzieści
elementów:
1. dziesięć kasina
2. dziesięć nieatrakcyjnych obiektów (dasa asubha)
3. dziesięć pamięci (dasa anussativo)
4. cztery wyższe stany (cattaro brahmavihara)
5. cztery stany niematerialne (cattaro aruppa)
6. jedna percepcja (ekasanna)
7. jedna analiza (eka vavatthana).
Kasina, to zręczne środki, reprezentujące odpowiednie pierwotne cechy podstawowe. Cztery
z nich reprezentujÄ… podstawowe elementy - kasina ziemi, wody, ognia i powietrza; cztery
reprezentują kolory - niebieskie, żółte, czerwone i białe kasina; dwa pozostałe, to kasina
światła i przestrzeni. Każde kasina jest konkretnym obiektem, reprezentującym uniwersalne
cechy, których znaczenie oddaje. I tak kasina ziemi mogłoby być okrągłym dyskiem, wypeł-
nionym gliną. W celu rozwinięcia koncentracji na kasina ziemi, medytujący umieszcza dysk
wprost przed sobÄ…, ustala na nim swoje spojrzenie, po czym kontempluje  ziemia, ziemia".
Podobna metoda stosowana jest dla innych kasina, z właściwymi zmianami, aby medytacja
odpowiadała obiektowi.
 Dziesięć nieatrakcyjnych obiektów" to zwłoki w różnych stadiach rozkładu. Temat ten
wydaje się podobny do kontemplacji cielesnego rozpadu w uważności ciała i, w rzeczy
samej, w dawnych czasach tereny cmentarne i kremacyjne polecane były jako
najstosowniejsze miejsca dla obu kontemplacji. Lecz obie te kontemplacje majÄ… odmienny
punkt ciężkości. W przypadku uważności, ćwiczenie kładzie nacisk na zastosowanie rozważań
myślowych, widok rozkładających się zwłok służy jako bodziec do refleksji na temat naszej
własnej śmierci, i ostatecznego rozpadu. W ćwiczeniu z kasina odradza się używanie rozważań
czy refleksji. Nacisk położony jest, natomiast, na jednoupunktowione, mentalne umocowanie
na obiekcie, a im mniej myśli występuje, tym lepiej.
Dziesięć pamięci tworzy zbiór różnorodny. Pierwsze trzy, to medytacje pełne oddania, nad
cechami Trzech Klejnotów - Buddą, Dharmą i Sanghą; biorą one za swoją podstawę
standardowe sformułowania pochodzące z Sutr. Następne trzy pamięci także odwołują się do [ Pobierz całość w formacie PDF ]