[ Pobierz całość w formacie PDF ]

cią ataku faszyzmu i reakcji na demokrację w Polsce, że obok %7łydów giną
działacze partii demokratycznych, że morderstwa te są inspirowane przez re-
akcyjne ośrodki emigracyjne za granicą i zostają w sposób zorganizowany,
świadomie i planowo przeprowadzane w kraju.
Rozumiemy również, że wzmożona fala terroru jest wstępem do kampanii
wyborczej, do siania w kraju, w tym politycznie doniosłym okresie, niepokoju
i zamętu. Z tego wynika jednak że terror antyżydowski może trwać przez
dłuższy czas, co najmniej przez cały okres kampanii wyborczej. (...)
Uważamy, że jedynym środkiem, który mógłby ukrócić falę morderstw, było-
by wydanie i wykonanie większej ilości wyroków śmierci, opublikowanie w
prasie krajowej i rozplakatowanie ich w całym kraju. (...) Doniosłe znaczenie
miałoby przeprowadzenie kilku wielkich, pokazowych procesów przeciw ban-
dytom mordującym %7łydów. Walka z antysemityzmem nie może być, jak dotąd,
prowadzona sporadycznie i bezplanowo. Uważamy za nasz obowiązek pod-
kreślić, ze wiadomości o nowych, niemal codziennych faktach mordowania
106
Krystyna Kersten
%7łydów, którzy po sześciu latach męki cudem uratowali się z piekła hitlerow-
skiego, wywołują wstrząsające i straszliwe wrażenie za granicą, zarówno
wśród mas żydowskich, jak i w całej opinii świata. Przynosi to niepowetowane
szkody interesom narodu i państwa polskiego. Na podstawie licznych konfe-
rencji z przedstawicielami organizacji żydowskich za granicą i w kraju dosz-
liśmy do przekonania, ze uspokoić opinię publiczną za granicą i rozładować
nieprzyjazne nastroje mogłyby jedynie dwa środki, które omówiliśmy wyżej:
l. szereg wyroków śmierci na mordercach i 2. wielka zorganizowana kampa-
nia przeciw antysemityzmowi. Dokument kończy się prośbą o omówienie tra-
gicznego zagadnienia morderstw żydowskich i antysemityzmu na najbliższym
posiedzeniu Rady Ministrów i powzięcie w tej sprawie radykalnych, energicz-
nych kroków43
Zawarte w memoriale głębokie przekonanie, że przeciwnicy rządzącego
obozu są przesiąknięci antysemityzmem i ponoszą odpowiedzialność za mor-
dy dokonywane na ludności żydowskiej, przebija z wielu ówczesnych wypo-
wiedzi i dokumentów. Na posiedzeniu Prezydium CK%7łP 25 III 1945 roku
Cukierman mówił: W różnych miastach i miasteczkach giną prawie codzien-
nie %7łydzi, mordowani przez niewiadomych sprawców, najprawdopodobniej
przez bandy AK. Wnosił, by delegacja CK. udała się do premiera z żądaniem,
by akcja przeciw AK stała się intensywniejsza i aby uzyskać zezwolenie na
uzbrojenie się. Na tymże posiedzeniu Sommerstein stwierdzał, że akcja prze-
ciw %7łydom jest częścią wielkiej akcji przeciw rządowi, który traktuje sprawę
bardzo poważnie. Płk Alef Bolkowiak informował: Akcja przeciw %7łydom pro-
wadzona jest przez wielkie grupy partyzantów, które są dobrze uzbrojone i do
nich żadne ogłoszenia i żadna propaganda nie dociera, a gdyby nawet dotar-
ła, to nie pomoże. Stwierdzał, że sytuacja jest bardzo poważna, że należy
nacisnąć na władzę, aby rząd przygotował akcję na szerszą skalę.44 Sommer-
stein oddając hołd zmarłemu w tym czasie Franklinowi D. Rooseveltowi po-
wiÄ…zaÅ‚ to z uczczeniem ostatnio pomordowanych %7Å‚ydów przez AKOWCÓW w
różnych miejscowościach Polski. Po czym, podając do wiadomości radosny
fakt zawarcia sojuszu między Polską i Związkiem Radzieckim, wyraził od razu
nadzieję, że sojusz ten zabezpieczy również spokojne życie pozostałej resztki
ludności żydowskiej.45 Mit AK-morderców %7łydów stanowił odpowiednik mitu
%7łydów w UB-morderców Polaków.
Ta świadomość zagrożenia, przecież realnie istniejącego, tym dotkliwszego,
że dotyczyło ludzi, których nie dosięgnęła Zagłada, zdominowało postawy i
działania tak poszczególnych osób, jak i organizacji żydowskich. Skargi na
nie dość energiczne i skuteczne środki przedsiębrane przez władze powtarzały
Polacy. %7Å‚ydzi. Komunizm...
107
się przez cały 1945 i 1946 rok. %7łydzi domagali się uchwalenia ustawy o walce
z antysemityzmem.46 Prawnik Michał Szuldenfrei, członek KRN, na posiedze-
niu Prezydium CK%7łP 10 VII 1946 roku zwracał uwagę, że po pogromie w
Krakowie nie było prawie żadnych represji. Stwierdzał, że w ciągu roku dzie-
lącego pogrom krakowski od kieleckiego w praktyce nie stosowano przepisów
paragrafu 12 dekretu o sÄ…dach doraz
nych w punkcie dotyczÄ…cym kar za sze-
rzenie nienawiści rasowej i religijnej.
Była to polityka błędnego koła. Domagając się drakońskich represji: poka-
zowych procesów, wyroków śmierci. %7łydzi tylko pogłębiali istniejący anta-
gonizm. KwintesencjÄ™ owej sytuacji dostrzegam w rozmowie przedstawicieli
CK%7łP z Radkiewiczem po pogromie kieleckim. Na skargę, iż minister admi-
nistracji publicznej, peeselowiec Władysław Kiernik nie chciał wydać oświad-
czenia potępiającego sprawców zbrodni, Radkiewicz miał odpowiedzieć: Czy
chcecie, abym aresztował Kiemika? A w dalszej części rozmowy zapytać: Czy
chcecie, abym wypędził na Sybir 18 milionów Polaków?^ Można rozumieć
reakcje %7łydów, można nawet uznać, że w istniejącej atmosferze, w obliczu
zachowań dużej części społeczeństwa polskiego były one nieuchronne. Można
również pojąć, że dla ocalałej społeczności żydowskiej władza stanowiona
przez komunistów zdawała się jedyną szansą urzeczywistnienia snu o Polsce,
w której %7łydzi cieszyć się będą pełnią praw, uzyskają możliwość narodowego
wyżycia się^ bezpieczną egzystencję oraz poszanowanie ludzkiej godności,
bowiem, jak powiedziano w rezolucji narady krajowej działaczy żydowskich-
-peperowców w paz
dzierniku 1945 roku: Po raz pierwszy w historii Polski
społeczność żydowska jest równouprawnioną częścią składową Państwa Pol-
skiego.^ Powtórzę jednak, że to wszystko nie zmienia faktu, iż taki stosunek
%7łydów do owej władzy, odczuwany przez społeczeństwo polskie jako alians
z komunistami, rokował niekorzystne perspektywy polsko-z
ydowskiego
współistnienia.
Antysemityzm
Klisze wzajemnego postrzegania, które wpłynęły na interpretację pogromu
w Kielcach, miały swe korzenie w przeszłości, także tej najbliższej - wojen-
nej, ale przede wszystkim jednak odbijały powojenne doświadczenia.
Znaczna część polskiego społeczeństwa - jak znaczna, trudno powiedzieć,
odnosiła się do %7łydów zdecydowanie niechętnie. Charakteryzując stosunek
do zagadnienia żydowskiego, kurierzy wojskowi po powrocie do Londynu w
108
Krystyna Kersten
paz
dzierniku 1945 roku pisali w swym raporcie: W społeczeństwie polskim
pamięć o roli %7łydów z poprzedniego okresu nie zdołała osłabić się do tego
stopnia przeżytymi przez nich przeżyciami, by zamienić się miała w uczucie
przyjaz
ni do nich. Mimo to trzeba stwierdzć, ze niewątpliwie bez winy Pola-
ków uczucia antysemickie znajdują w jakiejkolwiek formie wyraz zewnętrzny.
Faktem jest, ze w czasie okupacji niemieckiej około 50 tyś. %7łydów ukrywało
się u Polaków. Wprowadzającym w błąd jest twierdzenie, ze nie należy tego
uważać za czyn humanitarny ze strony Polaków, gdyż w większości wypadków, [ Pobierz całość w formacie PDF ]