[ Pobierz całość w formacie PDF ]

drogami i przechwytywały wroga, który w ten sposób jest otoczony i atakowany
jednocześnie od frontu i od tyłu. Uciekająca armia może niespodzianie zawrócić
i spaść na wroga, gdy ten śpi w nocy. Z
cigający zaś mogą, nawet jeśli dystans
jest duży, zaskoczyć przeciwnika forsownymi marszami. Okazja jest również
podczas przekraczania rzek. Z
cigani mogą cofnąć się, aby zniszczyć tych z
wrogiej armii, którzy już przekroczyli rzekę. Z
cigający zaś ponaglają swój
marsz, aby spaść na tych żołnierzy uciekającej armii, którzy jeszcze jej nie
przekroczyli.
O KWADRYGACH110 ZAOPATRZONYCH W KOSY I O SA
ONIACH
BOJOWYCH
Rydwany bojowe używane w wojnach przez Antiocha i Mitrydatesa
początkowo przerażały Rzymian, lecz póz
niej czyniono sobie z nich wręcz
żarty, jako że kwadrygi te nie zawsze napotykają na płaski i gładki grunt, zaś
najmniejsza nawet wyboistość zatrzymuje je. Jeśli zaś jeden tylko z koni
zostanie zabity lub ranny, wpada ona w ręce wroga. Rzymscy żołnierze uczynili
je bezużyteczne głównie przez następujący pomysł: w chwili rozpoczęcia bitwy
rozrzucali po jej terenie kotewki111, wtedy konie, ciÄ…gnÄ…ce wozy, wpadajÄ…c na
nie w pełnym galopie niechybnie ginęły. Kotewka jest urządzeniem
wykonanym z czterech ostrzy lub szpiców tak ułożonych, że obojętnie jak
110
Kwadryga (Å‚ac. Quadr%2Å‚gae,

rÔ
m)  wóz zaprzężony w cztery konie, czwórka.
111
Ostrza połączone na kształt kuli, na których potykały się konie.
Flavius Vegetius Renatus De re militari 100
zostałaby rzucona na ziemię, zawsze leży na trzech [ostrzach], czwarty
wystawiając ku górze.
SÅ‚onie przez swe olbrzymie rozmiary, przeraz
liwy hałas i nowość ich
kształtów początkowo przerażają tak ludzi, jak i wierzchowce. Przeciw
Rzymianom pierwszy użył je Pyrrus112 w Lukanii113. Póz
niej zaś wprowadził je
w pole bitwy Hannibal114 w Afryce115. Wiele słoni mieli również Antioch na
wschodzie i Jugurta w Numidii. Wielu sposobów używano przeciw nim. W
Lukanii centurion uciął jednemu trąbę swym mieczem. Dwóch żołnierzy
zbrojnych od stóp do głów w rydwanie dwukonnym, także pokrytym zbroją
zaatakowało te bestie lancami o znacznej długości. Zbroja chroniła ich od
łuczników na słoniach, zaś szybkość ich koni pozwoliła im uniknąć furii tych
bestii. Używano przeciw nim również kompletnie uzbrojonych pieszych
żołnierzy z dodatkiem długich. żelaznych spis trzymanych na ramionach,
barkach i opartych na hełmach, chroniących ich przed chwyceniem trąbą przez
słonia.
Starożytni wszak najczęściej walczyli z nimi przy pomocy welitów116. Byli
to bowiem młodzi żołnierze, lekkozbrojni, obrotni i niezwykle biegli w rzucaniu
bronią miotającą z grzbietu końskiego. Oddziały te krążyły bez przerwy wokół
słoni i zabijały je długimi lancami i oszczepami. Następnie, kiedy ich obawa
zelżała, atakowali słonie na korpus i, rzucając razem oszczepy, zabijali je
poprzez wiele zadanych im ran. Procarze z okrągłymi kamieniami przy pomocy
112
Pyrrus, Pyrros, Pyrrhus (319-272 p.n.e.)  król Epiru (pn. Grecja), władca hellenistyczny, toczył na terenie
Italii wojny z Rzymem, w obronie obleganego przez Rzymian Tarentu (kolonii greckiej), zaś w skład jego armii
wchodziły właśnie słonie bojowe. Odniósł świetne zwycięstwa nad Rzymem pod Herakleją i Ausculum,
okupione jednak olbrzymimi stratami własnymi, wycofał się z Italii po przegranej bitwie pod Benewentum.
Rzymianie cenili go bardzo za jego rycerskość i szlachetność.
113
Lukania, Lucania, kraina historyczna w południowej Italii, granicząca z Kampanią, Samnium, Apulią i
Bruttium. Kraj górzysty z wyjątkiem równiny nad Zatoką Tarencką, należącej do najurodzajniejszych w Italii.
114
Hannibal wprawdzie już podczas wyprawy do Italii miał ze sobą słonie bojowe, jednak podczas morderczej
przeprawy przez Alpy większość zginęła, póz
niej zaś wyzdychała reszta z nich tak że Hannibalowi został
zaledwie jeden słoń który, nie przedstawiając sam żadnej wartości bojowej służył Hannibalowi jako środek
transportu.
115
Mowa o bitwie pod Zamą (202 r. p.n.e.), w której Scypion Afrykański rozgromił Hannibala.
116
W org. velites  harcownicy, lekkozbrojni; byli obok principes, hastati i triarii czwartÄ… formacjÄ… wojskowÄ… w
okresie republikańskim, przy czym, o ile w innych przypadkach o zaliczeniu do trzech kategorii decydowało
doświadczenie, tak o przynależności do grupy welitów  cenzus majątkowy. Ustawiano ich zwykle wraz z jazdą
na skrzydłach.
Flavius Vegetius Renatus De re militari 101
proc na temblakach zabijali zarówno przewodników słoni, jak i żołnierzy
walczących w wieżyczkach na ich grzbietach. Doświadczenie pokazało, że ten
sposób był najlepszy i najbezpieczniejszy. Innym razem przy zbliżaniu się tych
zwierząt żołnierze otwierali nagle szeregi pozwalając im wejść wgłąb. Kiedy
słoń znalazł się już w środku szyku, otaczali go ze wszystkich stron i w ten
sposób chwytali tak słonia, jak i jego przewodnika nie czyniąc im żadnych ran.
Duże balisty, wiezione na wozach ciągniętych przez dwójkę koni lub
mułów powinny być umieszczane z tyłu linii bojowej tak, że jeśli słonie
znalazłyby się w ich zasięgu mogłyby zostać przeszyte wyrzucanymi z nich
strzałami117. Balista powinna być większa, zaś czubki groty strzał mocniejsze i
szersze niż zwykłe, tak aby strzały mogły być wystrzeliwane dalej, z większą
siłą, oraz aby rany przez nie zadawane odpowiadały gabarytom tych bestii. Było [ Pobierz całość w formacie PDF ]