[ Pobierz całość w formacie PDF ]

a ich upowszechnienie łączy się z mało znanymi dziejami plemion indoirańskich. Można
sformułować tezę, iż posługiwały się one rydwanem już w czasie swej wędrówki ku Wyżynie
Irańskiej i Indiom. Część z nich oddzieliła się i wtargnęła do Azerbejdżanu perskiego, w okolice
jeziora Urmia, skąd przybywały do północnej Mezopotamii kolejne fale Hurytów. Lud ten przejął
od Indoirańczyków umiejętność posługiwania się rydwanem i hodowli koni, a także terminologię
hippiczną. Warto przypomnieć, że zapożyczenie słownictwa obcego w danej dziedzinie następuje
zwykle w toku przyswajania owej dziedziny, jak w przypadku techniki komputerowej, wraz z którą
wtargnęły , do polszczyzny liczne terminy angielskie. Wynika stąd, że nauczycielami Hurytów, a
pośrednio także innych ludów Wschodu Starożytnego w zakresie tresury koni i wyrobu rydwanów
byli Indołrańczycy.
Wszakże podstawowe pytanie w dyskusji nad kwestią Ariów na Wschodzie Starożytnym brzmi: czy
rzeczywiście żyli oni na tym obszarze? Jak to zwykle w takich przypadkach bywa, jedni u- 59
dzieła j ą na to pytanie odpowiedzi pozytywnej, inni  negatywnej. Ci ostatni dowodzą, że
omówione tu formy indoirańskie są już skostniałe, a ich nosicielami byli nie Indoirańczycy, lecz
Hury-ci. Twierdzą też, że królowie mitannijscy posługiwali się wprawdzie imionami aryjskimi, ale
postępowali tak ze względu na bliżej nie określoną tradycję dynastyczną  owoc dawnych
związków rodu, który założył Mitanni, z Indoirańczykami. Dowodem w tej argumentacji ma być
między innymi obecność ceramiki haburskiej w północno-zachodnim Iranie. Wskazuje się też na
fakt, że właściwie nic nie wiemy o zasięgu Mitanni w kierunku północno-wschodnim, nie jest
zatem wykluczone, że obejmowało ono również wschodnią część Wyżyny Armeńskiej, a nawet
jakieś ziemie na Wyżynie Irańskiej. 
Za obecnością Ariów w Mitanni najbardziej przemawia  naszym zdaniem  istnienie warstwy
wojowników marijanni. Było to na Wschodzie Starożytnym zjawisko nowe, wyrosłe na obcym
podłożu, związane wyraz
nie z tradycją indoeuropejskich podbojów w Azji Z
rodkowej i na
Bałkanach. Członkowie tej grupy społecznej sięgali po najwyższe stanowiska, często używając przy
tym siły. W ten sposób zdobyli władzę w wielu miastach Syrii i Palestyny. Eównież dynastia
rządząca w Mitanni mogła się wywodzić od członka elity, Indoirańczyka z pochodzenia, który po
upadku Halab i wyprawie Mursilisa I do Babilonu skorzystał z powstałego chaosu i przemocą objął
panowanie w kraju nad górnym Haburem. Jego następcy zapewne zasymilowali się rychło w
huryckim otoczeniu, pozostał jednak zwyczaj przyjmowania indo-irańskich imion tronowych i kult
bogów bliżej nie określonej prą- ojczyzny. Imionami indoirańskimi posługiwali się pochodzący ż
kasty marijanni zdobywcy w różnych okolicach Syrii i Palestyny, a nawet Anatolii. Popularność
tych imion uzasadniały istotne racje, których nie można sprowadzić do niezbyt uchwytnych.
kontaktów hurycko-indoirańskich poza obszarem Wschodu Starożytnego. Dodajmy, że marijanni
jako odrębna warstwa przetrwali niewiele dłużej niż imperium mitannijskie, nie mieścili się
bowiem w miejscowej tradycyjnej strukturze społecznej.
W powyższych rozważaniach występuje wiele przypuszczeń i domysłów; tylko nowe odkrycia
mogą dopomóc w znalezieniu odpowiedzi na najważniejsze pytania, wszakże szansa napływu
istotnych danych jest znikoma.
Z ekspansją Hurytów w okresie powstania Mitanni wiąże się eo jeszcze jeden, nieco już
.przebrzmiały problem; mianowicie swe-
czasu próbowano łączyć fakt naporu huryckiego z pojawie-;m się Hyksosów w Egipcie w drugim
okresie przejściowym je-dziejów. Hyksosi byli rzeczywiście przybyszami z Azji i to za i czasów
upowszechnił się nad Nilem rydwan bojowy, jednakich imiona nie są huryckie. Przypuszcza się, że
wtargnięcie rksosów do Egiptu mogło mieć pewien związek z ruchami et-:znymi nad środkowym
Eufratem i w Syrii w XVII wieku.
zaś już przedstawić czytelnikowi dane dotyczące dziejów Mi-
ini. Nie ma pewności, iż w świadectwach pisanych przetrwały
ióna wszystkich, zwłaszcza najdawniejszych władców tego pań-
va, także ich genealogia jest przeważnie nieznana.
Pierwszym królem, którego imię  prawdopodobnie indoirań-
ego pochodzenia  Å‚Ä…czy siÄ™ z historiÄ… mitannijskÄ…, jest Parat-
na. WspominajÄ… o nim dokumenty z Alalah i Nuzi niejako na
irginesie miejscowych wydarzeń. Około roku 1460 panował w
alah Idrimi; pozostawił on po sobie pomnik z inskrypcją auto-
jgraficzną. Czytamy w niej, iż był najmłodszym synem Ililim-
, króla Halab, który władał także częścią północnej Syrii.
następstwie buntu, który wybuchł w Halab, rodzina królew-
a uciekła z tego miasta i schroniła się u krewnych w Emar nad
fratem. Tam, zdaje się, Ililimma zmarł, a Idrimi musiał ponow-
2 uciekać  tym razem przez pustynię, gdzie udzielili mupo-.
>cy koczownicy Sutu. Dotarł wreszcie do Kanaanu i zatrzymał
w miejscowości Ammija. Spotkał tam innych zbiegów z pół-
cy; wiedząc, że Idrimi jest synem królewskim, ludzie ci uznali
za swego przywódcę. Przez 7 lat oczekiwał Idrimi swej szan-
wreszcie wyruszył drogą morską na północ; statki wylądo-
ły w okolicach góry Hazzi, skąd książę udał się do Alalah.
Dżna sądzić, że ów powrót do północnej Syrii stał się możliwy
Diero wtedy, gdy Idrimi uznał zwierzchnictwo mitannijskie,
;ekł się roszczeń do tronu Halab i zawarł z Parattarną odpo-
ednie porozumienie. Wkrótce przyjął tytuł króla kraju Mukisz,
órego stolicą było Alalah.
Przed Ililimma królował w Halab Abbael, syn Szarraela; wład-
ci należeli do dynastii, która przejęła rządy w północnej Sy-
po okresie załamania potęgi Halab wskutek najazdu Hety-
w pod wodzÄ… Mursilisa I. Idrimi wspomina o dobrych stosun-
:h swych przodków z  królami wojsk Hurri". Zdaje się, że
tuacja ta zmieniła się z inicjatywy Parattarny. Być może, to ei
62
z jego namowy wybuchł wspomniany bunt w Halab. W konsekwencji miasto to, a zarazem
północna Syria znalazła się pod kontrolą Mitanni.
W inskrypcji Idrimiego Parattarna jest określony jako  potężny król, król wojsk Hurri". Pierwszy z [ Pobierz całość w formacie PDF ]