[ Pobierz całość w formacie PDF ]

nim pokoju, w którym zagwarantował
chrześcijanom swobodę religijną. Najpoważniejsza wszakże zmiana nastąpiła
w roku 483, kiedy synod chrześcijan
irańskich oficjalnie uznał nestorianizm za naukę prawowierną. Odtąd
chrześcijanie żyjący w państwie sasanidzkim nie
musieli już być całkowicie identyfikowani z Rzymem.
Upadek imperium Sasanidów
Królowi sasanidzkiemu przybyli dwaj inni, groz
ni przeciwnicy. Pierwszym
była arystokracja, która za następców
potężnego Szapura II zaczęła odzyskiwać dawne znaczenie. Próbował z tym
walczyć Jazdegard I, ale bezskutecznie. Jego
syn, Bahram V, żeby zdobyć wbrew opozycji arystokratycznej tron po ojcu,
musiał szukać pomocy u Mundara
(Lachmidy), arabskiego władcy Hiry, i u pierwszego ministra Mirs-Narsesa.
Następni królowie, zwłaszcza Peroz (459-484)
musieli poczynić dalsze ustępstwa na rzecz arystokracji. Sytuacja
zmieniła się w VI w., gdy do władzy doszedł Chosroes I i
przeprowadził szereg reform.
Królowie sasanidzcy, znalazłszy się w obliczu nowego, straszliwego wroga,
postępowali zupełnie tak samo, jak ich
partyjscy poprzednicy na tronie wobec Scytów: bronili wschodnich granic
państwa, tracąc nieraz życie na polu bitwy. W
walce z Heftalitami zginął w 484 r. Peroz; jego brat, Balasz, musiał
płacić im trybut. Kawad I zdołał z ich pomocą utrzymać
się na tronie, gdy siły monarchii sasanidzkiej były na wyczerpaniu. Ten
okres nieustannych najazdów i napadów
koczowników skończył się wraz z dojściem do władzy Chosroesa I. Przestał
on płacić trybut Heftalitom, następnie rozbił
ich całkowicie w walce, sprzymierzywszy się z nową siłą na Wschodzie,
Turkami. Ich Zachodni Chanat zajÄ…Å‚ ziemie
położone na północ od Amu-darii (Oksos), natomiast Sasanidzi na powrót
objęli w posiadanie ziemie na południe od tej
rzeki.
Kawad I, poprzednik Chosroesa I, był dzielnym władcą, ale najwięcej sławy
przysporzyło mu przyjęcie
mazdakizmu i wprowadzenie reform społecznych, zgodnych z duchem tej nowej
doktryny religijnej. Nasza wiedza o tym
ruchu religijno-społecznym opiera się na informacjach czerpanych ze
z
ródeł obcych, zwłaszcza z kronik syryjskich.
Wynika z nich, że mazdakizm, rozwijający się w V wieku, był religią o
charakterze dualistycznym i stanowił odgałęzienie
manicheizmu. Nowa nauka kładła nacisk na to, że Dobro i światło oraz Zło
i Ciemność mają inną naturę, zaś postępowanie
człowieka winno być nacechowane ascetyzmem i uczuciem braterstwa. Z tego
będą wynikały społeczne nauki Mazdaka,
utrzymującego, że cała własność prywatna, łącznie z kobietami, winna być
wspólna. Ta śmiała doktryna wzbudziła taką
wrogość ze strony arystokratów i kleru zoroastryjskiego, że Kawad został
w roku 496 strącony z tronu. Odzyskał go co
prawda, ale na następcę wyznaczył syna, Chosroesa, wyznawcę
ortodoksyjnego zoroastryzmu. Postąpił tak chyba dlatego,
że wyznawcy mazdakizmu, wcielając w życie idealistyczne nauki swojej
religii, nie stronili od rabunku i gwałtów.
Chosroes odziedziczył państwo bardzo osłabione, w którym arystokracja
zdobyła sobie wielkie wpływy ze szkodą
dla tronu, a wschodnie granice były nieustannie zagrożone przez
Heftalitów. Jeśli w ówczesnej Persji dokonała się
prawdziwa rewolucja, to twórcą jej był nie Mazdak, lecz Chosroes. Jego
bowiem przedsięwzięcia, zmierzające do
ożywienia gospodarki i odwrócenia kierunku przemian społecznych, będą
odczuwalne jeszcze długo po jego śmierci, a
skutki niektórych z nich będą widoczne nawet po podboju arabskim.
Jednym z pierwszych posunięć Chosroesa było zdławienie ruchu
mazdakickiego. Jego wyznawców skazywano na
śmierć. Następnie, żeby postawić osobę króla na czele hierarchii
administracyjnej, wyznaczył dla zreorganizowanej armii
czterech dowódców, bezpośrednio zależnych od władcy. Została stworzona
nowa klasa właścicieli ziemskich, tzw.
dihkanów, panów wiosek, która zmniejszyła wpływy potężnych magnatów.
Zagwarantował państwu stały dopływ
pieniędzy wprowadzając, zamiast niestałej dziesięciny, nową formę
opodatkowania, opierającą się na pieniężnym
oszacowaniu przychodowości gospodarstw. Te nowe podatki pozwoliły na [ Pobierz całość w formacie PDF ]