[ Pobierz całość w formacie PDF ]

określonej sytuacji, czyli sytuacji obecnej, która jest w sposób istotny dwuznaczna. Wspominałem już na
początku o tym, że wszystkie elementy współczesnej sytuacji, a w szczególności bunt mas, mają dwa oblicza.
Każde z nich nie tylko dopuszcza, ale wręcz domaga się dwoistej interpretacji: pozytywnej i negatywnej.
Dwuznaczność ta nie leży w naszych poglądach, lecz w samej rzeczywistości. Nie chodzi o to, że współczesna
sytuacja może nam się wydawać z jednej strony dobra, a z drugiej zła, lecz o to, że sama w sobie zawiera
potencjalnie dwie możliwości: triumfu i śmierci.
Nie chciałbym obciążać tego eseju zbędnym balastem metafizyki dziejów, ale jest przecież rzeczą
oczywistą, że w tym, co piszę, opieram się na fundamencie swoich przekonań filozoficznych, które wyłożyłem
lub o których napomykałem w innych pracach. Nie wierzę w bezwzględne zdeterminowanie dziejów. Wręcz
przeciwnie, uważam, że wszelkie życie, a zatem również życie historyczne, składa się z odrębnych momentów
stosunkowo słabo od siebie wzajemnie uzależnionych, w każdym z nich rzeczywistość waha się, drepcze w
miejscu, nie wiedząc właściwie, na co się zdecydować, jaką obrać drogę spośród wielu otwierających się
możliwości. Metafizyczne wahanie i niepewność nadaje życiu ową niepowtarzalną wibrację i drżenie.
A więc, bunt mas może być etapem przejściowym do nowej, z niczym nie porównywalnej organizacji
ludzkości, ale może także okazać się dla ludzkości katastrofą. Nie ma powodów po temu, by przeczyć
rzeczywistości postępu, ale konieczne jest także skorygowanie wiary w to, iż postęp jest czymś pewnym i
oczywistym. Będziemy w lepszej zgodzie z faktami, jeśli uznamy, że nie ma żadnego pewnego postępu, żadnej
ewolucji, którym by nie groziła  inwolucja i cofnięcie. Wszystko, dosłownie wszystko jest w dziejach możliwe,
zarówno zwycięski, niczym nie ograniczony postęp, jak i okresowa regresja. A dzieje się tak dlatego, że życie,
zarówno indywidualne, jak i zbiorowe, osobiste, jak i historyczne, jest jedynym elementem wszechświata,
którego istotą jest zagrożenie. Składa się ono z samych niebezpieczeństw. Dokładnie rzecz biorąc jest ono
dramatem.31
To, co jest prawdą w ogóle, nabiera jeszcze większej intensywności w  momentach krytycznych , jak
ten, w którym się obecnie znajdujemy. A zatem objawy nowego sposobu zachowania, jakie obserwujemy w
obecnym, opanowanym przez masy świecie, o wspólnym mianowniku  bezpośredniej akcji , mogą również
zwiastować przyszłą doskonałość. Jest rzeczą oczywistą, że każda stara kultura, rozwijając się, wlecze za sobą
starą tkankę i niemały ciężar skostniałych substancji szkodliwych dla życia, a nawet trujących. Istnieją instytucje
martwe, wartości już przeżyte i pozbawione znaczenia, rozwiązania niepotrzebnie skomplikowane, normy, które
stały się nieistotne. Wszystkie te elementy akcji pośredniej, czy cywilizacji przejść muszą przez okres
31
Nie muszę chyba dodawać, że nikt prawie nie bierze poważnie tych stwierdzeń, a nawet ci, którzy mają po temu jak najlepsze intencje,
rozumieją je jako zwykłe, poniekąd wzruszające, metafory. Jedynie czytelnik dość prostoduszny i szczery, który nie jest bynajmniej
przekonany o tym, iż wie doskonale, czym jest życie albo przynajmniej czym ono nie jest, zdolny jest pojąć pierwotne znaczenie tych
określeń i to właśnie on je rozumie, niezależnie od tego, czy są one prawdziwe czy fałszywe. Wśród wszystkich pozostałych panuje
ostentacyjna jednomyślność, z jedną tylko różnicą: jedni uważają, iż mówiąc poważnie, życie jest egzystencjalnym procesem zachodzącym w
ludzkiej duszy, a drudzy są zdania, że jest ono ciągiem następujących po sobie reakcji chemicznych. Wątpię, czy polepszy to moją sytuację
w oczach tych hermetycznie zamkniętych w sobie czytelników, jeśli cały swój sposób myślenia streszczę powiadając, że pierwotne i
podstawowe znaczenie wyrazu  życie pojawia się wtedy, kiedy się go używa w biografii, a nie w biologii. Dzieje się tak z tej prostej
przyczyny, że każda biologia jest w ostatecznym rachunku jedynie rozdziałem określonych biografii, jest tym, czym zajmują się w swoim
życiu (dającym się ująć w biografii) biologowie. Cała reszta to abstrakcja, fantazja i mity.
25
gorączkowego uproszczenia. Romantyczne fraki i gorsy aż proszą się o zemstę obecnych rozchełstanych i
nonszalanckich  podwiniętych rękawów . W tym wypadku uproszczenie oznacza higienę i lepszy gust, a zatem
jest rozwiązaniem doskonalszym, jak to zawsze bywa, kiedy udaje się osiągnąć więcej przy mniejszej liczbie
środków. Romantyczne drzewo miłości też wymagało ogrodniczych zabiegów, by mogły zeń odpaść doczepione [ Pobierz całość w formacie PDF ]