[ Pobierz całość w formacie PDF ]

spowodował bojkot księgarzy, którzy albo odmawiali przyjmowania pisma do rozsprzedaży,
albo chowali je pod sterty dzienników i książek. (J. Brzękowski, Wyobraz
nia wyzwolona,
Warszawa 1966, s. 152.)
[ Zwrotnica ogłasza programowy artykuł Przybosia Człowiek nad przyrodą. Pisze młody
awangardzista:  Ani jeden argument estetyczny nie popiera postulatu wprowadzenia starej
przyrody w świat sztuki, a wiele przemawia przeciw temu żądaniu. Nie ma takiego krajobra-
zu, który odpowiadał prawom obrazu. [...] Przyroda, wprowadzona do poezji polskiej przed
stu laty, rozwlekana przez powieściopisarzy, pieszczona przez poetów, straciła swe wdzięki
naturalne, postarzała się i zbrzydła. Pociąg do niej czuć mogą jedynie staruszkowie. N o w ą
p r z y r o d Ä™ u r o d z i z a p Å‚ o d n i o n a w y s i Å‚ k i e m p o e z j a. ( Zwrotnica 1926,
nr 9.)
Przyboś wydaje drugi zbiorek poetycki: Oburącz.  W Oburącz [...] świadomie usiłowałem
narzucić poezję budującej się państwowości polskiej. Jeśli się nie mylę, byłem pierwszym
poetą, w którego utworach pojawiło się po wojnie słowo Polska wymówione bez fałszywego
patosu. (J. Podhalicz, Wywiad...)
Zdaje egzamin pisemny  dążąc do uzyskania pełnych uprawnień nauczycielskich.
1927
Wyjeżdża do Cieszyna, podejmuje pracę pedagogiczną w tamtejszym gimnazjum.  Lekcje
języka polskiego były przede wszystkim wprowadzeniem do dobrej literatury. Czytał nam
dużo sam, w lekturze obowiązkowej przeprowadzał bezlitosne selekcje [...]. Zawsze był dla
nas, dla swych dawnych uczniów, a potem przyjaciół człowiekiem, który  by użyć słów Hir-
szfelda  »sam pÅ‚onÄ…Å‚ i dlatego mógÅ‚ innych zapalać«. (J. SzczepaÅ„ski, Wspomnienia..., s.
124, 127.)
Ogłasza nowe artykuły w  Zwrotnicy , z zainteresowaniem studiuje prozę Juliusza Kadena-
Bandrowskiego  głównie jej metaforykę. W ważnym dla kształtowania się świadomości
awangardzistów manifeście Idea rygoru  podkreśla z dumą rzemieślnicze samopoczucie po-
ezji . (K. Irzykowski, Walka o treść. Beniaminek. Tekst opracował i indeks sporządził A.
Lam, Kraków 1976, s. 219.)
1928-1929
Miłość do siedemnastoletniej gimnazjalistki z Cieszyna, Marzeny Skotnicówny.  Długie
dni i noce wielkiej tęsknoty miłosnej, wielekroć przeżyte we wzruszonym marzeniu wycze-
kiwane spotkanie z ukochanÄ… [...] . (Zapiski..., s. 319.) W paz
dzierniku 1929 roku Marzena
wyjechała z siostrą w Tatry.  W dwu kolejnych nocach miałem dwa splątane razem  podob-
ne i  zaprzeczne sny. W wiosennych trzcinach dwa, jeden nad drugim, stawy. Czy to teren
się podnosił, bo trzciny i tatarak poruszyły się i nagle rosły widomie, podskakiwały  że z
73
dolnego czarnego stawu zrobił się drugi w y ż s z y i pobłyskiwał ciężko i martwo jak ołów
czy rtęć. [...] A pod łukiem ze srebra zjawiła się M., naga, świecąca napierśnikami z czarnego
aksamitu czy krepy obszytej blaszkami ze srebra, tańcząc unosiła ramiona z bransoletkami 
dz
więczała i gasła, ginęła. Chciałem ją zatrzymać, objąć, uciekała, wyciągnąłem rękę, pada-
łem i tylko duklą dłoni dotykałem jej stopy  budziłem się z krzykiem. Wkrótce, wspomina
poeta,  dostałem depeszę z Zakopanego: M. Zginęła w Tatrach . (Zapiski..., s. 334  336).
Z
mierć ukochanej stała się tematem liryków, z których najbardziej znanym jest Z Tatr.
Przygotowuje się do druku trzeci tom wierszy; kilka jego wierszy ukazuje się w przekładzie
na język francuski; nadal publikuje artykuły krytycznoliterackie.
1930
W Cieszynie ukazuje się tom liryków Sponad (zgodnie z dawniej obowiązującą pisownią 
Z ponad), w opracowaniu graficznym Władysława Strzemińskiego. Irzykowski zastanawiał
się,  co łatwiej się czyta: czy tysiąc stronic Ulissesa Joyce a, czy kilkanaście utworów tomiku
Z ponad Przybosia . (K. Irzykowski, Burmistrz marzeń niezamieszkanych,  Wiadomości Li-
terackie 1931, nr 1.) Ogłoszona rok wcześniej w  komunikacie grupy a. r. Przybosiowa
definicja poezji   Poezja: jedność wizji, skondensowana w maksimum aluzji wyobrażenio-
wych i minimum słów, a nie kołysanka melodeklamacji  znajduje urzeczywistnienie w
wierszach, a jednocześnie staje się często analizowaną ideą w sporach dwudziestolecia na
temat sztuki trudnej, skomplikowanej, niezrozumiałej.
1931
Byli uczniowie Peipera usamodzielniają się, organizują własne periodyki. Zaczyna ukazy-
wać się  Linia , czasopismo awangardowe pod redakcją Jalu Kurka. Przyboś zamieszcza w
 Linii wiersze i eseje. Wypowiada się zarówno na temat psychologicznych aspektów two-
rzenia poetyckiego, jak i technicznych, wersyfikacyjnych.  Ogłaszam kataryniarzy i strofka-
rzy nieboszczykami poezji woła w manifeście Kataryniarze i strofkarze. ( Linia 1931, nr 1.)
Liryka powinna wyrażać  sferę irracjonalną naszej psychiki , chwytać i wypowiadać,  nie-
uświadomione instynktowne drganie podświadomości . Tu Przyboś zbliża się do programu
nadrealistycznego, ale nadrealistycznej bezwoli i bierności twórcy przeciwstawia  aktywność
i twórczą wolę , które panują nad  konstrukcją . (Forma nowej liryki,  Linia 1931, nr 3.)
1932-1933
Z
lub z Bronisławą Anną Każdoniówną  bohaterką i adresatką erotyków Przybosia. Roz-
wija się i urywa współpraca poety z  Linią ; zacieśnia się więz
ze Strzemińskim ( komunikat
a. r. nr 2 ); Strzemiński opracowuje graficznie kolejny zbiór wierszy Przybosia W głąb las.
Liczne recenzje, spory, komentarze.  Niespodzianką był dla mnie w tym czasie tomik Przy-
bosia W głąb las  wspomina Adam Ważyk.  Powrót do pejzażu miał aspekt tradycyjny, ale [ Pobierz całość w formacie PDF ]